اصلا چرا کود ریز مغذی ؟

     بر حسب تحقیقات صورت یافته، عناصر مورد نیاز گیاهان شامل ١٦ نوع می باشد. در این بین، تعداد ٦ نوع از این عناصر به عناصر پرمصرف معروفند. زیرا نیاز گیاه به این عناصر در مقایسه با سایر عناصر، بسیار زیاد است. این عناصر (ماکرو المنت) عبارتند از نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد. بالعکس، عناصر کم مصرف و یا ریزمغذی ها (میکرو المنت) عبارتند از آهن، منگنز، روی، بر، مس، مولیبدن و کلر.
 
     عناصر ریز مغذی پس از متعادل سازی مصرف کودهای ازته، فسفاته و پتاسیمی نقش مهمی در افزایش رشد و تولید ایفا می کنند. یعنی اگر گیاهی دارای کمبود هر یک از عناصر غذایی اصلی ازت، فسفر، پتاس، کلسیم، منیزیم و گوگرد باشد، تا رفع آن، مصرف کودهای میکرو المنت سبب افزایش تولید محصول نخواهد شد.
     در کشورمان کمبود عناصر کم‌مصرف خصوصا روی، منگنز و بُر در باغات و مزارع به دلیل ازدیاد میزان آهک در خاک، کمبود مواد آلی در خاک، کاهش حلالیت این عناصر در pH قلیایی (به غیر از مولیبدن)، حضور یون‌های کربنات و بی‌کربنات در آب‌ها و مصرف بالای فسفر، بازدهی تولید محصولات کشاورزی کاهش چشمگیری داشته و سبب بروز مشکلات جدی اقتصادی می گردد. کمبود عناصر ریز مغذی در برخی از درختان میوه و محصولات زراعی با توجه به مقدار نیاز گیاهان، رطوبت، دمای محیط و میزان آبیاری، متفاوتاست. سرآمد این عناصر، عنصر روی (Zn) بوده و علاوه بر آن در غلات و درختان میوه عنصر منگنز، در چغندرقند عنصر بُر، در انگور عناصر منیزیم و منگنز، در دانه‌های روغنی عنصر آهن، در سیب زمینی و پیاز عناصر منگنز و مس و در گیاهان و گل‌های زینتی عناصر بُر و آهن می‌باشد. نظر به اهمیت عناصر ریزمغذی، هر یک از عناصر غذایی ریزمغذی به صورت مختصر تشریح می گردد.
 
آهن:
     آهن در تولید کلروفیل، کربوهیدرات‌ها، تنفس، احیاء شیمیایی نیترات و سولفات و تبدیل ازت نتیراته به اسیدهای آمینه بسیار حیاتی است. آهن یکی از عناصر لازم در گیاه بوده و نقش مهمی در ساختمان کلروپلاست دارد. در گیاهان، معمولا میان سطح آهن و میزان کلروفیل همبستگی متناسبی وجود داشته و گیاهانی که به خوبی از آهن غنی هستند، دارای کلروفیل بیشتری هستند.با کمبود آهن، پروتئین گیاه کاهش یافته و متقابلا  میزان ترکیبات نیتروژن آلی قابل انحلال افزایش می‌یابد. بین آهن و روی در پیرامون ریشه رقابت وجود داشته و با افزایش میزان روی، از جذب آهن جلوگیری به عمل می آید. علائم کمبود آهن که به صورت سفید شدن بین رگبرگ‌ها در برگ‌های جوان (کلروز) بوده که در اکثر محصولات مشاهده می‌شود. ازدیاد آن نیز سبب ایجاد نقطه‌های قهوه‌ای خصوصا در برگ‌های پیر می‌شود.

روی:
     روی در بیشتر سیستم‌های آنزیمی‌گیاه، اکسین‌ها، ساخت پروتئین و تولید بذر موردنیاز گیاه بوده و در واکنش های متعدد نظیر افزایش درصد پروتئین غلات، کاهش تجمع کادمیم و کاهش مسمومیت بُر و تکامل و غنی سازی بذر تاثیر می گذارد. کمبود روی در خاک‌های آهکی و قلیایی مناطق خشک کشور مشاهده می‌شود و سبب کاهش فاصله میان گره‌ها و کوچک شدن برگ‌ها می‌ گردد. روی در ساختمان چندین آنزیم نظیر کربنیک آنهیدراز، دهیدروژناز، پروتئیناز و پپتیداز وجود داشته و  نقش مهمی‌در تنظیم میزان باز بودن روزنه‌ها ایفا می کند، به همین جهت، این عنصر در نگهداری عنصر پتاسیم در سلول‌های محافظ روزنه نقش اساسی دارد. کاهش فعالیت آنزیم کربنیک آنهیدراز سبب کاهش میزان فتوسنتز خالص می شود. کمبود روی در ذرت، درختان میوه و مرکبات، گردو و فندق و گیاهان بقول، پنبه و یرخی از سبزیجات مشاهده شده است. معمولا کمبود ابتدا در برگ‌های جوانتر ظاهر می‌شود. علائم با کلروز بین رگبرگ‌ها شروع و به دنبال آن رشد شاخه‌های جوان به شدت کاهش می‌یابد. در درختان میوه کمبود روی با علامتی به عنوان کچلی مشهود است. ازدیاد روی باعث ایجاد سمیت در گیاه می‌شود.

منگنز:
     نقش منگنز درگیاه، مشارکت آن در سیستم‌های ترکیبی است. منگنز در واکنش‌های انتقال الکترون در گیاه دخالت دارد و در تولید کلروفیل نیز نقش دارد. گیاهان حساسیت متفاوتی نسبت به کمبود منگنیز از خود نشان می‌دهند. سیب زمینی، غلات و درختان میوه بیشترین حساسیت را نسبت به کمبود منگنز از خود نشان می‌دهند. مانند آهن و سایر عناصر گروه فلزهای سنگین، منگنز همراه با سایر فلزها در فعال سازی آنزیم‌های متعددی که با متابولیسم کربوهیدرات‌ها، واکنش‌های فسفریل شدن و چرخه ی اسید سیتریک سر و کار دارند، اثر دارد. منگنز مانند آهن، عنصری غیر پویا است. علائم کمبود معمولاً ابتدا در برگ‌های جوان ظاهر می‌شود. به طور کلی کمبود آن باعث کلروز برگ‌ها می‌شود منگنز به مقدار کم موردنیاز گیاهان است و مقدار زیاد آن که به‌ندرت مشاهده می‌شود، سمی‌است و در جذب کلسیم اختلال پیدا می‌کند.

بُر:
     بُر برای تکمیل غشاء سلولی، افزایش دیواره سلولی، توسعه سلول، گرده افشانی، لقاح گل و تشکیل میوه نقش اساسی دارد. بُر به مقدار کم موردنیاز گیاهان است و کمبود آن در خاک‌های آهکی بافت درشت با درصد مواد آلی پایین خصوصاً در مزارع چغندرقند، درختان میوه، پنبه، دانه‌های روغنی، علوفه، غلات و گل‌های زینتی مشاهده می‌شود. کمبود آن سبب رشد کم و پیچیدگی و مرگ سرشاخه‌ها و افزایش بافت چوب پنبه ای میوه‌ها می‌شود. ازدیاد آن باعث تغییر رنگ و مرگ نوک و سپس حاشیه برگ‌ها می‌گردد.

مس:
عمده نقش مس در فعالیت‌های آنزیمی‌و تولید کلروپلاست است. وجود این عنصر در سیستم‌های آنزیمی‌اکسیدازکاتالاز، واکنش‌های انتقال الکترون برای فعال کردن آنزیم‌های مختلف ضروری است. مصرف مس در بعضی از سبزی‌جات به ویژه پیاز، منجر به کاهش تجمع نیترات و آهن در اندام‌های رویشی می‌شود. پیاز، غلات و درختان میوه از حساس‌ترین محصولات نسبت به کمبود این عنصر تلقی می شوند. ترکیبات نمک‌های مس از طریق برگ گیاهان نیز جذب می‌شوند و کمبود آن بسبب بی رنگی  گیاه می شود. مصرف بی رویه آن نیز منجر به تشدید کمبود روی، آهن و منیزیم می‌شود. کمبودهای این عنصر معمولا همراه با سمپاشی‌های دفع آفات رفع می‌شود.

مولیبدن:
     مولیبدن به وسیله ریشه گیاهان جذب می‌شود و به مقدار خیلی کم موردنیاز است. مقدار زیادتر  آن منجر به مسمویت حیواناتی می شود که در مزارع مورد استفاده شده با کود مولیبدن چرا می‌کنند.

کلر:
      توتون، گوجه فرنگی، گندم، نخود فرنگی، کاهو، کلم، هویج، چغندرقند، جو، ذرت، سیب زمینی و پنبه به مقدار کلر حساسیت نشان می‌دهند. معمولا گیاهان دچار کمبود کلر، پژمرده می‌شوند. در محیط‌های کشت، کمبود کلر با کاهش رشد ریشه همراه بوده و  مصرف زیاد آن نیز سبب افزایش سمیت گیاه می‌شود. کمبود مولیبدن و کلر در خاک‌های آهکی ایران کمتر مطرح است.