در روش حفاری و انفجار کنترلشده (Drilling and Blasting)، انتخاب مادهی منفجرهی مناسب، کاملاً به نوع سنگ، هدف انفجار، شرایط محیطی و مقررات ایمنی بستگی داره. در ادامه، رایجترین و پیشنهادشدهترین مواد منفجره در صنعت معدنکاری رو بهصورت کاربردی و مقایسهای آوردم:
✅ ۱. ANFO (آمونیم نیترات + سوخت نفتی)
📌 مشخصات:
- ترکیب: ۹۴٪ آمونیوم نیترات + ۶٪ سوخت دیزل
- شکل: پودر خشک سفید
- ضریب انفجار: نسبتاً بالا، ولی نسبت به دینامیت ضعیفتر
- هزینه: بسیار ارزان
- ایمنی: نسبتاً ایمن در حمل و نقل (در صورت خشک بودن)
📌 کاربردها:
- معادن روباز بزرگ (معدن مس، سنگآهک، آهن و...)
- برای سنگهای نسبتاً سخت
- در جایی که هزینه مهمه و ضدآب بودن نیاز نیست
✅ مزایا:
- هزینه بسیار پایین
- آسان برای تولید در محل (Bulk ANFO)
- قابل استفاده در سوراخهای خشک
❌ معایب:
- در برابر آب حساسه
- برای سوراخهای مرطوب یا زیرزمینی مناسب نیست
✅ ۲. امولسیونهای انفجاری (Emulsion Explosives)
📌 مشخصات:
- ژل غلیظ، مقاوم به آب
- انرژی بالا، سرعت انفجار زیاد
- قابلیت پمپاژ به داخل چالها
📌 کاربردها:
- معادن روباز و زیرزمینی
- محیطهای مرطوب یا پرآب
- سنگهای بسیار سخت یا نیاز به خردایش دقیق
✅ مزایا:
- مقاوم به آب
- امنیت بالا در حملونقل
- قابل کنترل دقیق (در انفجار مرحلهای)
❌ معایب:
- هزینه بالاتر نسبت به ANFO
- نیاز به تجهیزات خاص برای تولید یا تزریق
✅ ۳. دینامیت (Dynamite)
📌 مشخصات:
- بر پایه نیتروگلیسیرین
- قدرت انفجار بسیار بالا
- حساس به ضربه و اصطکاک
📌 کاربردها:
- انفجارهای بسیار کنترلشده در سنگهای خیلی سخت
- تخریب دقیق در محیطهای صنعتی خاص
✅ مزایا:
- قدرت بالا برای شکستن سنگهای فوقالعاده سخت
❌ معایب:
- بسیار خطرناک
- نیاز به نگهداری خاص
- در بسیاری کشورها استفاده صنعتیش محدود شده
✅ ۴. مواد گرانولی یا کپسولی خاص (Slurry & Watergel Explosives)
📌 مشخصات:
- ژلمانند یا دوغابی
- معمولاً همراه با نیترات آمونیوم
- مقاوم به آب
📌 کاربردها:
✅ مزایا:
- پایداری خوب در چالهای خیس
- قابل پمپاژ
✅ ۵. چاشنیهای انفجار (Detonators / Boosters)
مواد انفجاری اصلی بدون چاشنی عمل نمیکنن. انواع رایج چاشنیها:
نوع چاشنی | توضیح |
---|
الکترونیکی (Electronic Detonators) | کنترل دقیق زمان انفجار، مناسب برای انفجارهای مرحلهای |
چاشنی Nonel (Non-Electric) | با لولههای پلاستیکی، سادهتر و ارزانتر از الکترونیکی |
فتیله انفجاری (Detonating Cord) | برای پیوند چند چال به هم |
📊 جدول مقایسه سریع
ماده | قدرت انفجار | مقاوم به آب | ایمنی | هزینه | کاربرد |
---|
ANFO | متوسط | ❌ | نسبتاً ایمن | 💲 | معادن خشک روباز |
امولسیون | بالا | ✅ | ایمن | 💲💲 | محیط مرطوب، انفجار کنترلشده |
دینامیت | بسیار بالا | ✅ | کم | 💲💲💲 | سنگ فوقسخت، محیط خاص |
Slurry/Gel | بالا | ✅ | خوب | 💲💲 | تونلسازی، معدن زیرزمینی |
چاشنیها | لازم برای همه | - | - | 💲 | فعالسازی انفجار |
🔐 نکات مهم ایمنی و قانونی
- استفاده از هر نوع ماده منفجره نیاز به مجوز قانونی داره (معمولاً از سازمان صمت یا نیروی انتظامی)
- حملونقل، انبار و استفاده فقط توسط اپراتورهای دارای مجوز (مهندس انفجار) مجازه
- هر پروژه انفجار باید طراحی انفجار (Blast Design) اختصاصی داشته باشه
🎯 پیشنهاد نهایی برای شرایط مختلف:
شرایط معدن | ماده پیشنهادی |
---|
روباز، خشک، ارزان | ANFO + چاشنی Nonel |
روباز یا زیرزمینی، مرطوب | امولسیون + چاشنی الکترونیکی |
محیط حساس یا سنگ فوقسخت | دینامیت (فقط با مجوز ویژه) |
معدن ساختمانی یا سنگ تزئینی | مواد غیرمنفجره (Dexpan، Bristar) |