فولیمنات جیوه (Mercury fulminate) یک ترکیب شیمیایی حساس و انفجاری است که به طور عمده در تاریخچه علم مواد منفجره شناخته شده است. این ترکیب در ساخت مواد منفجره اولیه، به ویژه در فیتیلههای انفجاری و ترقهها، استفاده میشده است.
خصوصیات شیمیایی و فیزیکی:
- فرمول شیمیایی: Hg(CNO)2
- ساختار: فولیمنات جیوه یک نمک از اسید فولیمنیک (Fulminic acid) است که به طور خاص در واکنش با جیوه (Mercury) تولید میشود.
- ظاهر: این ترکیب معمولاً به صورت پودر سفید یا کریستالهای سفید ظاهر میشود.
- حساسیت: فولیمنات جیوه یکی از ترکیبات بسیار حساس به ضربه، حرارت و شوک است. این ویژگی باعث میشود که در شرایط خاص، این ترکیب به راحتی منفجر شود.
روش تولید:
فولیمنات جیوه از طریق واکنش جیوه با اسید فولیمنیک یا ترکیبات حاوی آن (مانند نیتروسیانیک اسید) تولید میشود. فرآیند تولید این ترکیب شامل مراحل پیچیده و خطرناک است، زیرا فولیمنات جیوه بسیار حساس به شرایط فیزیکی است.
کاربردهای فولیمنات جیوه:
- مواد منفجره: فولیمنات جیوه به عنوان یک ماده منفجره در ترقهها، فیتیلههای انفجاری و دیگر مواد انفجاری مورد استفاده قرار میگرفته است.
- در گذشته، این ترکیب برای ساخت مواد منفجره استفاده میشده که با ضربه، حرارت یا فشار حساسیت نشان میدهند.
- راهاندازهای انفجاری: این ماده بهعنوان یک راهانداز انفجاری در ترکیب با دیگر مواد منفجره به کار میرفته است. به عنوان مثال، در بسیاری از مواد منفجره اولیه مانند دینامیت یا ترقهها، از فولیمنات جیوه به عنوان ماده حساسکننده برای آغاز واکنش انفجاری استفاده میشده است.
- شعلهها و آتشبازیها: به دلیل حساسیت بالای فولیمنات جیوه، در برخی از نمایشهای آتشبازی و وسایل روشنایی مورد استفاده قرار میگرفت.
ویژگیهای ایمنی:
- سمیت و خطرات: فولیمنات جیوه بسیار سمی است و میتواند به سیستم عصبی و اندامهای داخلی آسیب برساند. همچنین در صورت تماس با پوست یا استنشاق بخارات آن، میتواند آسیبهای جدی ایجاد کند.
- حساسیت به ضربه: این ماده بسیار حساس است و ممکن است به راحتی در اثر ضربه، حرارت یا حتی فشار اندک منفجر شود.
- نگهداری: نگهداری فولیمنات جیوه باید در شرایط خاصی صورت گیرد و در محیطهای ایمن و کنترلشده نگهداری شود.
جمعبندی:
فولیمنات جیوه ترکیبی انفجاری و بسیار حساس است که در گذشته در تولید مواد منفجره و راهاندازهای انفجاری استفاده میشد. با این حال، به دلیل حساسیت زیاد و خطرات موجود، امروزه کمتر در صنایع استفاده میشود و مواد منفجره و راهاندازهای انفجاری جدیدتر و ایمنتر جایگزین آن شدهاند.