هیومیک اسید از تجزیه بازمانده گیاهان و جانوران در فرآیندهای با بازه زمانی طولانی به دست می آید. بازمانده های مدفونشده طی تابش نور خورشید و رطوبت به منبع خوبی از مواد آلی و معدنی تبدیل می شوند که هیومیک اسید جز. یکی از آنهاست.
امروزه این ماده در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته و در صنعت کاربردهای زیادی دارد. مثلا در صنعت نفت برای کاهش چسبندگی گل حفاری مصرف میشود. در تصفیه فاضلاب صنعتی به منظور حذف فلزات سنگین مثل اورانیوم، احیای خاک و آبهای آلوده به مواد نفتی و سایر آلایندههای شیمیایی مورد استفاده قرار میگیرد. در تولید دارو و مکملهای دامی و انسانی مورد استفاده قرار می گیرد.
مهمترین کاربرد هیومیک اسید در کشاورزی است. در کشورهای غربی و توسعه یافته، با وجود غنای بالای خاک از این ماده، کاربرد وسیعی دارد که دلایل آن به شرح زیر است:
سازگار با محیط زیست
عدم آلودگی آبهای سطحی و زیرزمینی.
صرفهجویی در مصرف کود شیمیایی
کاهش هزینهها
قابلیت استفاده در کشتهای ارگانیک
افزایش مقاومت نسبت به بیماریها
کاهش مصرف سموم
کاهش هزینههای کارگری
استفاده از حجم کم در مقایسه با کودهای آلی
احیای توازن در خاکهایی که قبلاً بطور نامناسب کوددهی شدهاند.
اهمیت این ماده در صنعت کشاورزی بالا رفتن ثمربخشی خاک و در نتیجه بازدهی پروسههای کشت به میزان بسیار زیاد است. هیومیک علاوه بر تقویت خاک و بستر پروش گیاهان، افزایش کیفیت محصولات کشاورزی است.
حال به طور مفصل تر به شرح مزایای هیومیک اسید می پردازیم:
افزایش محصولدهی؛ مهمترین ویژگی هیومیک اسید و مزیتی که در صنعت کشاورزی دارد، تحریک آنزیمهای موجود در خاک و کمک به افزایش محصولدهی باشد. اسید هیومیک با تکثیر میکروارگانیسمهای خاک، به رشد گیاهان کمیت و کیفیت فوق العاده میبخشد.
افزایش توانایی ریشه گیاه؛ وجود هیومیک اسید در خاک، به ریشه گیاه در جذب آب و مواد غذایی بیشتر کمک شایانی می کند. لذا عمل آوری محصولات با کیفیتتر حاصل وجود این ماده پر اهمیت است.
افزایش ظرفیت خاک در جذب و نگهداری رطوبت؛ این ویژگی منحصر به فرد هیومیک اسید در حفظ رطوبت خاک سبب صرفه جویی قابل توجه مصرف آب می گردد. ساختار هیومیک به گونهای است که استفاده از آن در بافت خاک، آن را در مقابل خشکی مقاوم میکند. این ویژگی در مناطق گرم و خشک و مزارعی که منابع آبی محدودی دارند، بسیار مهم است.
تعادل در خاک؛ هیومیک اسید مقدار pH خاک را تنظیم کرده و محیط را از نظر اسیدی و یا قلیایی بودن متعادل میکند.
پیشگیری از فرسایش خاک؛ پدیده فرسایش خاک ضرر و زیان زیادی برای صنعت کشاورزی به دنبال دارد. به دلیل ترکیبات کلوییدی یا به اصطلاح چسبسانی هیومیک اسید، احتمال روی دادن فرسایش را کاهش می دهد. به عبارتی دیگر، خاک دارای هیومیک، قابلیت بالایی در حفظ کیفیت و کمیت ذرات و دانههای خاک دارد.
کمک به رشد عمودی گیاه؛ رشد عمودی گیاه عامل مهمی در جذب حداکثری مواد مغذی خاک توسط ریشه دارد. اسید هیومیک شرایط مناسبی برای رشد عمودی گیاه در خاک ایجاد می کند.
افزایش میزان ویتامینهای خاک؛ هیومیک اسید عناصری نظیر N، P، K، Fe، Zn را به خاک اضافه میکند. این موضوع خود نقش مهمی در رشد کمیت و کیفیت محصولات نهایی را دارد.
جذب یون آهن؛ یکی از مزیتهایی این ماده بالا بردن توان جذب یونهای آهن بوسیله ریشه گیاه است.
پیش گیری از ترکخوردگی؛ خاک دارای هیومیک اسید به دلیل همان ترکیبات کلوییدی مذکور، کمتر ترک میخورد. در واقع ترکیبات کلوییدی همانند یک چسب قوی دانههای خاک را به هم متصل کرده و با توجه به قابلیت حفظ رطوبت خاک، ترکیب یکدستی از خاک را ایجاد میکند.
پیشگیری از وقوع سیلاب؛ جلوگیری از سیلاب به دلیل ویژگیهای خاص هیومیک اسید در پیشگیری از فرسایش خاک و هدر رفت آب است. با توجه به ایجاد یک بافت منسجم در خاک، احتماع وقوع سیلاب در اینگونه مزارع به کمترین میزان ممکن میرسد.
افزایش میزان جذب نیتروژن؛ خاکهای حاوی هیومیک اسید قابلیت زیادی در جذب نیتروژن دارند. این قابلیت به رشد سریع گیاهان و در نتیجه کاهش مدت زمان پروسه تولید محصولات کشاورزی کمک شایانی میکند. حفظ ازت مزایای بیشماری برای خاک مزارع کشاورزی دارد.
افزایش هوادهی خاک؛ یکی دیگر از ویژگیهای خاک حاوی این کود، قابلیت آن در هوادهی است. این ویژگی موجب افزایش کارآمدی خاک شده و بستری برای رشد بهتر ریشه گیاهان می سازد. به عبارتی دیگر، خاک دارای هیومیک بهتر و راحتتر نفس میکشد.
پیشگیری از بیماری و آفت در خاک؛ افزایش جذب یونهای آهن و همچنین ترکیبات با ارزش دیگر، احتمال وقوع بیماریهای گیاهی را به صفر میرساند.
کاهش میزان مواد سمی موجود در خاک؛ اسید هیومیک میزان مواد سمی موجود در خاک را به میزان قابل توجهی کاهش میدهد. این ویژگی به خاطر ترکیبات خاصی است که در بافت این ماده آلی و مغذی وجود دارد.
پیشگیری از وقوع واکنشهای شیمیایی مضر در خاک؛ فسفر به خودی خود با عناصری نظیر AL، MG، Fe و Ca واکنش داده و سبب ناکافی شدن فسفر در رشد و نمو گیاه است. استفاده از هیومیک اسید در مزارع باعث جلوگیری از اینگونه واکنشها شده و در نتیجه فسفر کافی را برای مراحل رشد گیاه حفظ میکند.
بالا بردن طول عمر محصولات کشاورزی؛ وجود هیومیک اسید در خاک ضخامت دیوارههای سلولی محصولات کشاوری را بیشتر می کند. این مورد نقش مهمی در بالا بردن طول عمر مفید محصولات دارد.
افزایش جذب نور خورشید توسط گیاه؛ استفاده از هیومیک اسید در یک مزرعه کشاورزی موجب تیره شدن خاک آن میشود. این موضوع باعث جذب نور بیشتر خورشید می گردد. به این ترتیب فرایند پرورش گیاه با وجود نور بیشتر، سریعتر و باکیفیتتر انجام میگیرد.
افزایش سرعت فرآیند فتوسنتز؛ وجود اسید هیومیک در خاک موجب بالا رفتن کلروفیل، آمینو اسید و شکر در گیاهان شده و همین موضوع باعث سرعت بخشیدن به فرآیند فتوسنتز میشود.
کاهش میزان نمک در خاک؛ هیومیک اسید میزان نمک موجود در خاک را متعادل کرده و سبب جلوگیری از نابودی ریشه گیاهان در اثر غلظت بالای نمک در خاک میشود.
افزایش کیفیت و کمیت دانهها یکی دیگر از مزایایی که هیومیک برای صنعت کشاورزی دارد، نقشی است که در ماندگاری دانهها و رشد آنها به لحاظ کیفیت و کمیت بازی میکند. همچنین تقسیمات سلولی در گیاهانی که در خاک حاوی اسید هیومیک رشد میکنند، بیشتر است و در نتیجه محصول نهایی نیز کیفیت بالاتری دارد.