انواع ترکیبات دودزا

ترکیبات دودزا در پیروتکنیک و آتش‌بازی‌ها به منظور تولید دود غلیظ و پایدار با رنگ‌های مختلف استفاده می‌شوند. این ترکیبات در موقعیت‌های مختلف مانند نمایش‌های آتش‌بازی، تمرینات نظامی، سیگنال‌دهی و حتی در صنایع فیلم‌سازی کاربرد دارند. مواد سازنده این ترکیبات باید به گونه‌ای انتخاب شوند که در هنگام احتراق، مقدار زیادی دود تولید کنند.

### **اجزای اصلی ترکیبات دودزا:**

1. **سوخت (Fuel):**
  - **شکر (ساکارز):** یک سوخت ارزان و در دسترس که به‌طور گسترده در ترکیبات دودزا استفاده می‌شود. به عنوان یک ماده آلی، با اکسیدکننده واکنش داده و مقدار زیادی دود تولید می‌کند.
  - **لاکتوز:** این ماده نیز به عنوان سوخت در ترکیبات دودزا کاربرد دارد و به دلیل داشتن نقطه ذوب پایین، دود غلیظی ایجاد می‌کند.

2. **اکسیدکننده (Oxidizer):**
  - **پتاسیم نیترات (KNO₃):** یک اکسیدکننده قوی که به سرعت سوختن ترکیبات و تولید مقدار زیادی دود کمک می‌کند. در بسیاری از فرمول‌های دودزا، از پتاسیم نیترات به عنوان اکسیدکننده اصلی استفاده می‌شود.
  - **پتاسیم کلرات (KClO₃):** اکسیدکننده دیگری که در برخی ترکیبات دودزا برای افزایش شدت دود مورد استفاده قرار می‌گیرد.

3. **عوامل دودزا (Smoke Agents):**
  - **اسیدهای چرب:** برخی از ترکیبات دودزا از اسیدهای چرب مانند استئاریک اسید استفاده می‌کنند که در اثر سوختن، دود چربی تولید می‌کنند.
  - **پودرهای رنگی:** برای تولید دودهای رنگی، از رنگ‌های آلی مقاوم به حرارت مانند آنیلین‌ها و فنول‌ها استفاده می‌شود. این پودرها با سوختن به همراه ترکیبات دودزا، دود رنگی ایجاد می‌کنند.

4. **عوامل تثبیت‌کننده (Stabilizers):**
  - **بیکربنات سدیم:** برای کاهش سرعت سوختن و ایجاد دود یکنواخت‌تر استفاده می‌شود.
  - **دکسترین:** به عنوان یک چسباننده در ترکیبات دودزا، به استحکام و پایداری آنها کمک می‌کند.

### **ترکیبات رایج برای دودزاها:**

#### **1. ترکیب دودزا با پایه شکر:**
  - **پودر شکر:** 60%
  - **پتاسیم نیترات:** 40%

این ترکیب یکی از ساده‌ترین و رایج‌ترین ترکیبات دودزا است. در این فرمول، شکر به عنوان سوخت و پتاسیم نیترات به عنوان اکسیدکننده عمل می‌کند. با حرارت دادن این مخلوط، واکنش شیمیایی آغاز شده و مقدار زیادی دود تولید می‌شود.

#### **2. ترکیب دودزا با رنگ‌های مختلف:**
  - **پتاسیم کلرات:** 40%
  - **لاکتوز:** 30%
  - **رنگ آلی:** 30%

در این ترکیب، رنگ‌های آلی به منظور تولید دودهای رنگی اضافه می‌شوند. انتخاب رنگ آلی مناسب بر اساس رنگ دودی که قصد تولید آن را دارید، انجام می‌شود.

### **روش تولید ترکیبات دودزا:**

1. **مخلوط کردن مواد:** مواد تشکیل‌دهنده ترکیب دودزا باید به دقت وزن و به‌خوبی با هم مخلوط شوند.
2. **فشرده‌سازی:** مخلوط به‌دست‌آمده معمولاً به صورت قرص یا استوانه فشرده می‌شود تا به آرامی و یکنواخت بسوزد.
3. **احتیاط:** هنگام تولید و استفاده از ترکیبات دودزا، باید دقت فراوانی انجام شود، زیرا این ترکیبات قابل اشتعال بوده و ممکن است خطر انفجار داشته باشند.

### **موارد کاربرد ترکیبات دودزا:**

- **نمایش‌های آتش‌بازی:** برای ایجاد جلوه‌های بصری با دود غلیظ و رنگارنگ.
- **نظامی و امنیتی:** برای سیگنال‌دهی، استتار و تمرینات نظامی.
- **فیلم‌سازی:** برای ایجاد جلوه‌های ویژه و محیط‌های مه‌آلود در صحنه‌های فیلم.
- **تمرینات آتش‌نشانی:** برای شبیه‌سازی موقعیت‌های دودزا و تمرینات ایمنی.

### **خلاصه:**

ترکیبات دودزا از سوخت (مانند شکر یا لاکتوز)، اکسیدکننده (مانند پتاسیم نیترات)، عوامل دودزا (مانند اسیدهای چرب یا رنگ‌های آلی) و تثبیت‌کننده‌ها تشکیل می‌شوند. این ترکیبات با احتراق، مقدار زیادی دود تولید می‌کنند که در نمایش‌های آتش‌بازی، تمرینات نظامی، سیگنال‌دهی و فیلم‌سازی کاربرد دارند. تولید و استفاده از این ترکیبات نیازمند دقت و رعایت نکات ایمنی است.

در زیر انواع ترکیبات دودزا به همراه درصد مواد تشکیل دهنده آن آمده است:

دود Becher White
40 کلرات پتاسیم
45 کلرید آمونیوم
12 موم مونتان
3Keselguhr

سیگار الرن گری
45.5 هگزا کلرو اتان
45.5 اکسید روی
9 سیلیسید کلسیم

دود فابر قهوه ای
47.4 نیترات پتاسیم
3.9 گوگرد
4 شن و ماسه
4.9 کربنات کلسیم
10.6 بوراکس
29.2 زمین

دود سبز
26 نیل مصنوعی
15 اورامین (زرد)
35 کلرات پتاسیم
26 لاکتوز

دود ایزو گری
10 نیترات پتاسیم
50 هگزا کلرو اتان
25 روی
10 اکسید روی
5 رزین کلوفونی

دود سیاه لنکستر شماره 1
60 هگزا کلرو اتان
20 آنتراسن
20 منیزیم

دود سیاه لنکستر شماره 2
60 نیترات پتاسیم
3 گوگرد
26 خاک اره
7 قطران مایع
4صمغ قرمز

دود لنکستر وایت
29 کلرات پتاسیم
27 اسید سینامیک
29 لاکتوز
15 کائولن

دود پیهکو آبی
33 کلرات پتاسیم
25 لاکتوز
40 فتالو آبی
2 دکسترین

دود پیهکو قرمز
24 کلرات پتاسیم
16 لاکتوز
40 رودامین بی
4 بی کربنات سدیم
2 دکسترین

پیهکو دود زرد
24 کلرات پتاسیم
16 لاکتوز
43 کینولین زرد
6 بی کربنات سدیم
2 دکسترین

دود قرمز
15 کلرات پتاسیم
65Para Red (پارا نیتروآنیلین)
20 لاکتوز

دود سفید شیدلوفسکی
20 کلرات پتاسیم
50 کلرید آمونیوم
20 نفتالین
10 زغال چوب

دود سیاه شیمیزو شماره 1
56 پرکلرات پتاسیم
33 آنتراسن
11 گوگرد

دود سیاه شیمیزو شماره 2
44 کلرات پتاسیم
26 نفتالین
24 تری سولفید آنتیموان
6 دکسترین

دود سیاه شیمیزو شماره 3
62 هگزا کلرو اتان
23 نفتالین
15 منیزیم

دود سیاه شیمیزو شماره 4
62 هگزا کلرو اتان
23 آنتراسن
15 منیزیم

دود سیاه شیمیزو شماره 5
57 پرکلرات پتاسیم
40 آنتراسن
3 زغال چوب
7 دکسترین

دود آبی شیمیزو
28 کلرات پتاسیم
15آرد گندم
17 متیلن آبی
40 Indigo Pure

دود سبز شیمیزو
28 کلرات پتاسیم
15آرد گندم
17 متیلن آبی
30 Indigo Pure
10اورامین

دود قرمز شیمیزو
25 کلرات پتاسیم
15آرد گندم
24 رودامین بی
36 پارا قرمز

دود بنفشه شیمیزو
26 کلرات پتاسیم
15آرد گندم
16 رودامین بی
21 پارا قرمز
22 Indigo Pure

دود سفید شیمیزو شماره 1
50 هگزا کلرو اتان
28 روی
22 اکسید روی

دود سفید شیمیزو شماره 2
48.5 نیترات پتاسیم
48.5 گوگرد
3 رئالگار

دود سفید شیمیزو شماره 3
66 نیترات پتاسیم
13 رئالگار
5 زغال چوب
5 لامپ مشکی
11 دکسترین

دود زرد شیمیزو شماره 1
25 نیترات پتاسیم
16 گوگرد
59 رئالگار

دود زرد شیمیزو شماره 2
43 نیترات پتاسیم
10 گوگرد
37 رئالگار
4 زغال چوب
6 دکسترین

ترکیب دود شماره 1

50 نیترات پتاسیم
50 شکر

ترکیب دود شماره 2

45 اکسید روی
45 هگزا کلرو اتان
10 آلومینیوم

ترکیب دود شماره 3

35 روی
41CCl4
20 اکسید روی
5 زمین دیاتومی

ترکیب دود شماره 4

25 روی
50CCl4
20 اکسید روی
5 زمین دیاتومی

ترکیب دود شماره 5
69 روی
19 پرکلرات پتاسیم
12 هگزا کلروبنزن

دود سفید
4 نیترات پتاسیم
5 زغال چوب
10 گوگرد
3 خاکستر چوب